Yutma Güçlüğü Nedir?
Yutma; dil, boğaz, gırtlak ve yemek borusunun koordineli çalışmasıyla gerçekleşen bir süreçtir. Bu sistem yaşla birlikte yavaşlar, kas gücü azalır, refleksler zayıflar. Sonuçta bazı bireylerde yutma güçlüğü (disfaji) gelişir.
Yiyeceklerin veya sıvıların ağızdan mideye geçişinde zorluk, boğazda takılma hissi, hapların geçmemesi ya da yutarken öksürük gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bu durum hem yaşam kalitesini düşürür hem de kilo kaybı veya akciğer enfeksiyonu gibi sonuçlara yol açabilir.
Yaşla Birlikte Görülen Değişiklikler
Yaş ilerledikçe yutma mekanizmasında şu değişiklikler ortaya çıkabilir:
- Dil ve yutak kaslarında güçsüzlük
- Gırtlak kaslarının gevşemesi ve ses tellerinde hacim kaybı
- Tükürük üretiminde azalma ve ağız kuruluğu
- Yutma refleksinin yavaşlaması
- Boğazın hassasiyetinin azalması
Bu değişiklikler yutma süresini uzatır, özellikle katı yiyeceklerin geçişini zorlaştırabilir. Ancak bu tablo “normal yaşlanma” olarak görülse de, bazen altta yatan başka bir rahatsızlığın ilk belirtisi olabilir.
Yutma Güçlüğünün Diğer Nedenleri
Yaş dışında da pek çok etken disfajiye neden olabilir. Bunlar arasında en sık görülenler şunlardır:
1.Sinir Sistemi Hastalıkları
İnme, Parkinson hastalığı, ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz) veya Multipl Skleroz gibi nörolojik hastalıklar yutma kaslarını yöneten sinirleri etkileyerek boğaza kaçış (aspirasyon) riskini artırır.
2.Kas Hastalıkları
Miyasteni Gravis veya Musküler Distrofi gibi kas hastalıkları, yutma sırasında görev alan kasların yeterli güçle kasılamamasına yol açar.
3.Mekanik veya Yapısal Engeller
Boyun bölgesindeki tümörler, tiroid büyümesi veya nodülleri, reflüye bağlı özofagus darlıkları veya radyoterapi sonrası doku sertleşmesi yutmayı fiziksel olarak zorlaştırabilir.
4.Enfeksiyon ve İltihaplar
Boğaz enfeksiyonları, aft veya mantar lezyonları yutmayı ağrılı ve güç hale getirebilir; genellikle geçici olsa da tekrar eden vakalarda değerlendirme gerekir.
5.Psikolojik Faktörler
Stres, kaygı ve “boğazda yumru hissi” (globus hissi) gibi fonksiyonel durumlar, fiziksel engel olmaksızın yutma zorluğu yaratabilir.
Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?
Aşağıdaki durumlardan biri varsa, Kulak Burun Boğaz (KBB) uzmanı tarafından değerlendirilmeniz gerekir:
- Yiyeceklerin veya hapların boğazda takılması
- Su içerken öksürük ya da boğulma hissi
- Yutma sırasında ağrı veya yanma
- Kilo kaybı, besin alımında azalma
- Tekrarlayan zatürre veya akciğer enfeksiyonları
Bu bulgular, yaşla ilişkili değişikliklerin ötesinde, tedavi edilmesi gereken bir yutma bozukluğunu gösterebilir.
Tanı ve Tedavi Yaklaşımı
Yutma güçlüğünün değerlendirilmesinde endoskopik yutma muayenesi, video-floroskopik yutma testi veya özofagus pasaj incelemesi yapılabilir.
Tedavi, sorunun kaynağına göre değişir:
- Yutma egzersizleri ve fizyoterapi
- Diyet düzenlemesi ve sıvı-katı dengesi
- Ağız hijyeni ve tükürük artırıcı öneriler
- İlaç tedavisi veya reflü kontrolü
- Gerekli durumlarda konuşma-yutma terapisi
- Cerrahi ile düzeltilebilecek sebepleri ortadan kaldırma
Amaç, güvenli ve konforlu yutmayı yeniden kazandırmaktır.
Prof. Dr. Gediz Murat Serin’den Bilgilendirme
“Yaşla birlikte bazı değişiklikler doğal olsa da, yutma zorluğu hiçbir zaman ‘normal’ kabul edilmemelidir.
Erken dönemde yapılacak muayene ve basit testlerle hem yaşam kalitesini korumak hem de ciddi hastalıkları erken saptamak mümkündür.”
KBB doktorluğu süresince birçok bilimsel araştırma yapan, yurtiçi ve yurtdışı toplantılarda konuşmacı, katılımcı ve düzenleyici olan Prof. Dr. Gediz Murat Serin, birçok yerli ve yabancı makale ve kitap bölümleri yazmıştır. Kulak Burun Boğaz Uzmanı olan Dr. Serin’in uzmanlık alanlarının başında burun hakkında tüm ameliyatlar (estetik, septum perforasyonu vb.), burnun tamamlayıcı organları (sinüsler ve hastalıkları), revizyon (düzeltici) burun estetikleridir. Bunların yanı sıra tüm baş boyun cerrahileriyle de ilgilenmekte ve ameliyatlarını gerçekleştirmektedir.
