)
Atrofik Rinit Nedir?
Atrofik rinit; literatürde ozaena, kuru rinit veya boş burun sendromu (open nose syndrome) olarak da adlandırılan, burun mukozası ve alttaki kemik dokunun ilerleyici şekilde incelmesi (atrofi) ile seyreden, nadir fakat yaşam kalitesini ciddi biçimde bozan kronik bir burun hastalığıdır.
Bu hastalıkta burun boşlukları normalden belirgin şekilde genişlemiştir. Buna rağmen hastalar sıklıkla burun tıkanıklığı hissi tarif eder. Bu durum, burun içi hava akımının fizyolojik yapısının bozulmasına ve duysal algının değişmesine bağlı gelişen paradoksal burun tıkanıklığı olarak tanımlanır.
Atrofik rinitin temel özellikleri:
- Şiddetli burun kuruluğu
- Kalın ve sert kabuklanmalar
- Kötü kokulu burun akıntısı (fetor)
- Burun içinde yanma ve hassasiyet
- Zamanla koku alma duyusunda azalma
Epidemiyoloji ve Nedenleri
Atrofik rinitin kesin nedeni günümüzde hâlâ net olarak bilinmemektedir.
Primer (Birincil) Atrofik Rinit
Geçmişte hastalığın Klebsiella ozaenae bakterisi ile ilişkili olduğu düşünülmüş ve enfeksiyöz köken ön planda tutulmuştur. Günümüzde bu tablo primer atrofik rinit olarak sınıflandırılır.
Daha çok:
- Sıcak iklimlerde
- Gelişmekte olan ülkelerde
- Genç yaş grubunda
görülür.
Hastalığın gelişiminde rol oynayabileceği düşünülen faktörler:
- Gelişimsel anomaliler
- Endokrin bozukluklar
- Dolaşım problemleri
- Beslenme yetersizlikleri
- Otoimmün hastalıklar
- Genetik yatkınlık
Bu faktörlerin hiçbiri tek başına güçlü bilimsel kanıtlarla kesin olarak ispatlanmış değildir.
Sekonder (İkincil) Atrofik Rinit
Günümüzde klinik pratikte daha sık karşılaşılan formdur. En önemli nedenleri:
- Aşırı ve agresif burun eti (konka) cerrahileri
- Burun travmaları
- Granülomatöz hastalıklar (ör. Wegener granülomatozisi)
- Kokain kullanımı
- Radyoterapi sonrası gelişen mukozal hasar
Bu grupta hastalık genellikle daha ağır seyreder ve ayrıntılı cerrahi öykü tanı açısından büyük önem taşır.
Belirtiler (Semptomlar)
Atrofik rinitte en sık görülen şikayetler:
- Kötü kokulu burun akıntısı
- Yoğun kabuklanma
- Burun içi kuruluk
- Kolay kanama
- Burun açık olmasına rağmen tıkalıymış hissi
- Sosyal hayatta rahatsız edici koku problemi
İleri evrelerde:
- Septum perforasyonu gelişebilir
- Burun sırtında çökme (saddle nose deformitesi) ortaya çıkabilir
Tanı Nasıl Konur?
Tanı büyük oranda klinik değerlendirme ile konur.
Temel tanı yöntemleri:
- Ayrıntılı hasta öyküsü
- Ön ve arka rinoskopi
- Endoskopik burun muayenesi
Kötü kokulu akıntı varlığında:
- Burun kültürü alınarak etken mikroorganizma ve antibiyotik duyarlılığı belirlenir.
Gerektiğinde:
- Bilgisayarlı tomografi (BT)
- Manyetik rezonans (MR)
ile paranazal sinüsler değerlendirilir.
Tedavi Yaklaşımı
Atrofik rinit tedavisi uzun soluklu, sabır gerektiren ve aşamalı bir süreçtir.
Konservatif (İlaç ve Bakım) Tedavi
Tedavinin temelini her zaman cerrahi dışı yöntemler oluşturur:
- Düzenli burun yıkama
- Kabukların nazik şekilde temizlenmesi
- Nemlendirici burun jelleri ve pomadlar
- Mukozayı koruyucu topikal ajanlar
İleri evrelerde:
- %50 glukoz + gliserin içeren damlalar,
kabuklanmayı ve kötü kokuyu azaltmada fayda sağlayabilir.
Topikal Antibiyotik Tedavisi
Topikal antibiyotikler rutin olarak her hastada kullanılmaz.
Ancak:
- Kötü kokulu akıntı
- Klinik enfeksiyon bulguları
- Bazen de kültürde patojen üreme
varlığında, antibiyograma göre seçilmiş topikal antibiyotikli damlalar veya irrigasyonlar (ör. gentamisin içeren preparatlar) kısa süreli ve kontrollü şekilde kullanılabilir.
Topikal antibiyotik tedavisi, enfeksiyon alevlenmesi olan seçilmiş olgular için uygundur, tek başına kuruluk ve kabuklanma tedavisi değildir.
Bazı hastalarda yoğun inflamasyon eşlik ediyorsa:
- Topikal steroid + antibiyotik kombinasyonları, kısa süreli olarak tercih edilebilir.
Cerrahi Tedavi
Günümüzde atrofik rinitte cerrahi tedavi çok çok nadiren ve seçilmiş ağır olgularda gündeme gelir.
En bilinen cerrahi yöntem:
Young Prosedürü
- Burun girişleri vestibüler deriden hazırlanan fleplerle geçici olarak kapatılır
- Burun mukozasının toparlanması için zaman tanınır
- Aylar sonra burun yeniden açılabilir
Amaç:
- Burun içi hava akımını azaltmak
- Mukozal iyileşmeyi desteklemek
- Kuruluk ve kötü kokuyu azaltmak
Günümüzde hasta toleransı ve yaşam kalitesi üzerindeki etkileri nedeniyle sınırlı endikasyonla uygulanmaktadır.
Hastalığın Seyri (Prognoz)
Atrofik rinitin seyri kişiden kişiye değişir.
- Bazı hastalarda orta yaşlara gelindiğinde şikayetler kendiliğinden hafifleyebilir
- Bazı olgularda ise ömür boyu takip ve bakım gerekebilir
Erken tanı, düzenli burun bakımı ve doğru tedavi seçimi, hastalığın kontrol altına alınmasında en önemli faktörlerdir.
KBB doktorluğu süresince birçok bilimsel araştırma yapan, yurtiçi ve yurtdışı toplantılarda konuşmacı, katılımcı ve düzenleyici olan Prof. Dr. Gediz Murat Serin, birçok yerli ve yabancı makale ve kitap bölümleri yazmıştır. Kulak Burun Boğaz Uzmanı olan Dr. Serin’in uzmanlık alanlarının başında burun hakkında tüm ameliyatlar (estetik, septum perforasyonu vb.), burnun tamamlayıcı organları (sinüsler ve hastalıkları), revizyon (düzeltici) burun estetikleridir. Bunların yanı sıra tüm baş boyun cerrahileriyle de ilgilenmekte ve ameliyatlarını gerçekleştirmektedir.
