Prof. Dr. Gediz Murat Serin | Teşvikiye KBB Grubu
Hepimizin zaman zaman yaşadığı o inatçı burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı hissi vardır… Artık burnumuzdan nefes alamayıp ağızdan nefes aldığımız, yüzümüzün orta kısmının baskı altında olduğu ve başımızın adeta ağırlık yaptığı anlar. Bu durum birkaç gün sürdüğünde çoğumuz “soğuk algınlığıdır, geçer” diye düşünürüz. Fakat şikâyetler 10 günü aşıyor veya tam iyileşiyormuş gibi olurken tekrar kötüleşiyorsa tablo o kadar masum olmayabilir.
İşte bu noktada akla gelen ilk sorun sinüzit, yani sinüslerin iltihabıdır. Sinüzit düşündüğünüzden daha sık görülen, ancak çoğu zaman doğru tanı konulana kadar hastayı oldukça yoran bir durumdur. Bu yazıda sinüzitin ne olduğunu, neden ortaya çıktığını ve nasıl tedavi edildiğini bir doktor olarak günlük pratiğimde gördüğüm gerçek hastalık akışıyla anlatacağım.
Sinüsler Neden Var ve Neden İltihaplanır?
Sinüsler, burun çevresindeki kemiklerin içinde bulunan küçük hava odacıklarıdır. Normalde içleri hava ile dolar, ince bir mukus tabakası (doğal akıntı) oluşturur ve bu mukusu burun içine doğru boşaltırlar. Bu sistem düzgün çalıştığında biz fark etmeyiz bile; nefes almak sessiz bir otomatik işleyiş halindedir.
Ancak sinüs ile burun arasındaki dar kanallar örneğin nezle veya grip veya alerji ile şişer ve buna bağlı tıkanırsa işler değişir. Sinüslerdeki hava çıkamaz, mukus içeride hapsolur ve çok kısa sürede iltihap oluşur. Bu da klasik sinüzit belirtilerinin başlamasına yol açar: baskı, akıntı, ağrı ve tıkanıklık.
Bazı hastalarda bu süreç enfeksiyondan bağımsız olarak sigara, hava kirliliği, polip veya yapısal burun sorunları nedeniyle de ortaya çıkabilir. Kısacası sinüzit yalnızca “mikrop kapmak” değildir; burnun iç dengesinin bozulmasıyla ilgili karmaşık bir tablodur.
Akut ve Kronik Sinüzit: Aradaki Fark Neden Önemli?
Sinüzitin süresi ve tekrarlama şekli tanı açısından kritik öneme sahiptir.
Akut sinüzit
Hastalık yeni başlamıştır ve genellikle 4 haftadan kısa sürer. Çoğu zaman soğuk algınlığının bir uzantısıdır ve kendiliğinden düzelme eğilimindedir.
Kronik sinüzit
Belirtiler 12 hafta veya daha uzun süredir sürüyorsa, bu artık kronik sinüzit olarak kabul edilir. Bu hastalarda sinüs duvarları kalınlaşmış, iltihap yerleşmiş ve tedavi biraz daha kompleks hale gelmiştir.
Tekrarlayan akut sinüzit
Bir yıl içinde dört veya daha fazla atak yaşanır, ancak ataklar arasında kişi tamamen iyileşir.
Bu ayrım tedavinin nasıl ilerleyeceğini belirler; bu nedenle ilk muayenede mutlaka sorgulanan noktalardan biridir.
Sinüzit Belirtileri: Hangi Şikâyet Ciddiye Alınmalı?
Hastalar sinüzitin yalnızca burun tıkanıklığı olduğunu zanneder; oysa hastalık çok daha geniş bir yelpazede bulgu verir.
Akut sinüzitte en sık görülen belirtiler:
- Renkli veya bulanık burun akıntısı
- Şiddetli burun tıkanıklığı
- Yüzde ve göz çevresinde baskı hissi
- Alın ve baş bölgelerinde ağrı
- Halsizlik ve koku almada azalma
- Soğuk algınlığının 10 günden uzun sürmesi
Akut sinüzit olgularının başlangıcında %90’dan fazlası virüs kökenlidir. Yani antibiyotik çoğu zaman gereksizdir.
Kronik sinüzitte görülen belirtiler:
Kronik sinüzit, daha sinsi ve uzun soluklu bir tablodur. Hastaların çoğu “ben hep böyleydim” diyerek durumun farkına bile varmaz.
- Sürekli burun tıkanıklığı
- Aylardır geçmeyen geniz akıntısı
- Yoğun, yapışkan burun akıntısı
- Koku kaybı veya koku duyusunda belirgin azalma
- Yüzde ve başta hafif ama sürekli baskı hissi
- Yorgunluk, konsantrasyon düşüklüğü
Bu belirtiler 12 haftayı geçtiğinde mutlaka profesyonel değerlendirme gerekir.
Sinüzitin Nedenleri: Virüs, Bakteri, Alerji… Hangisi?
Akut sinüzit neden olur?
Genellikle bir üst solunum yolu enfeksiyonu ile başlar. Burnun içindeki dokular şiştiği için sinüs boşlukları tıkanır.
Bakteriyel sinüzit ise şu durumlarda daha olasıdır:
- Belirtiler 10 günden uzun sürüyorsa
- Önce iyileşip sonra belirgin şekilde kötüleşiyorsa
Kronik sinüzitin nedenleri:
Kronik sinüzitte asıl sebep uzun süreli inflamasyondur.
- Alerjik nezle
- Burun polipleri
- Astım
- Bağışıklık sistemi bozuklukları
- Anatomik problemler (deviasyon)
- Sigara, toz, küf, kimyasal maddeler
- Mesleki maruziyetler
Bu hastalarda tek neden yoktur; çoğu zaman birçok faktör bir araya gelir.
Tanı Nasıl Konur?
Muayenede burnun içine baktığımızda akıntı, polip, ödem veya sinüs ağızlarında tıkanıklık görebiliriz. Daha detaylı inceleme için endoskopik muayene yapılır. Şikâyetlerin uzun sürdüğü veya tekrarladığı durumlarda sinüs BT (bilgisayarlı tomografi) ile sinüslerin durumu net bir şekilde görüntülenir.
Basit, ilk defa yaşanan sinüzitte BT çekmeye gerek yoktur; bu da sık karşılaşılan yanlış bilgilerin önüne geçilmesi açısından önemlidir.
Sinüzit Tedavisi: Her Hastaya Aynı Değildir
Akut sinüzit tedavisi
- Burun spreyleri
- Tuzlu suyla düzenli burun yıkama
- Ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaçlar
- Bol su tüketimi
Çoğu hasta antibiyotik almadan iyileşir.
Kronik sinüzit tedavisi
Kronik sinüzitte yaklaşım daha kapsamlıdır.
- Uzun süreli burun içi kortizon spreyleri
- Düzenli tuzlu suyla burun yıkama
- Alerji tedavisi
- Antibiyotik
- Polip varsa ek steroid tedavileri
Birçok hasta bu tedavilere yanıt verir; ancak yapısal tıkanıklığı olan veya polipli hastalarda cerrahi kaçınılmaz hale gelebilir.
Cerrahi Ne Zaman Gerekir?
İlaç tedavisine yanıt vermeyen, sinüs drenajı bozulmuş veya burun polipleriyle seyreden hastalarda cerrahi gündeme gelir.
Endoskopik Sinüs Cerrahisi (FESS)
Sinüs yolları doğal şekilde genişletilir ve drenaj sağlanır. Kronik sinüzitte en sık uygulanan cerrahidir.
Balon Sinoplasti
Bazı sinüsler için uygun olan, daha hızlı iyileşme sunan, minimal invaziv bir yöntemdir. Dokular çıkarılmaz; yalnızca tıkalı alan balon yardımıyla genişletilir.
Sonuç: Sinüzit Doğru Yönetildiğinde Kontrol Altına Alınabilir
Eğer geçmeyen burun tıkanıklığı, yüz baskısı ve renkli akıntı şikâyetleriniz 10 günden uzun sürdüyse sinüzit ihtimali oldukça yüksektir. Bu tablo aylarca devam ediyorsa artık kronik sinüzit düşünülmelidir. Doğru tanı, düzenli tedavi ve gerekli durumlarda cerrahi yaklaşımla bu hastalık kontrol altına alınabilir ve yaşam kalitesi belirgin şekilde artar.
KBB doktorluğu süresince birçok bilimsel araştırma yapan, yurtiçi ve yurtdışı toplantılarda konuşmacı, katılımcı ve düzenleyici olan Prof. Dr. Gediz Murat Serin, birçok yerli ve yabancı makale ve kitap bölümleri yazmıştır. Kulak Burun Boğaz Uzmanı olan Dr. Serin’in uzmanlık alanlarının başında burun hakkında tüm ameliyatlar (estetik, septum perforasyonu vb.), burnun tamamlayıcı organları (sinüsler ve hastalıkları), revizyon (düzeltici) burun estetikleridir. Bunların yanı sıra tüm baş boyun cerrahileriyle de ilgilenmekte ve ameliyatlarını gerçekleştirmektedir.
